Flamingo

Posle propasti Austro-Ugarske, 29. oktobra 1918. godine, stvorena je Država Slovenaca, Hrvata i Srba sa sedištem u Zagrebu, kojoj je pripadao i Srem, a u Banatu je 31. oktobra proglašena kratkotrajna Banatska republika (trajala je nekoliko dana) sa sedištem u Temišvaru. Srbi na području Vojvodine organizuju Srpske narodne odbore (prvi ovakav odbor organizovan je u Velikom Bečkereku 31. oktobra), koji su bili organizacioni oblik narodnog pokreta za prisajedinjenje, a koji su imali za cilj da vrše lokalnu vlast i da se brinu o bezbednosti građana i njihove imovine. Centralni Srpski narodni odbor bio je organizovan u Novom Sadu, a na njegovom čelu bio je Jaša Tomić. Srpska vojska je posela teritoriju Vojvodine između 5. i 14. novembra, a posle potpisivanja Beogradskog primirja i uspostave demarkacione linije, srpska vojska je kontrolisala Srem, veći deo Banata, Bačku i Baranju.

U organizaciji Srpskog narodnog odbora iz Novog Sada sazvana je Velika narodna skupština Srba, Bunjevaca i ostalih Slovena u Banatu, Bačkoj i Baranji, koja 25. novembra 1918. godine u Novom Sadu proglašava prisajedinjenje ovih regiona Kraljevini Srbiji. Na Velikoj narodnoj skupštini bili su zastupljeni skoro svi brojniji narodi Vojvodine (izuzev Rumuna), s tim da neki narodi nisu bili zastupljeni s onim brojem predstavnika koji bi bio srazmeran brojnosti tih naroda na području Banata, Bačke i Baranje. Velika narodna skupština brojala je ukupno 757 delegata, od kojih je bilo 578 Srba, 84 Bunjevca, 62 Slovaka, 21 Rusin, 6 Nemaca, 3 Šokca, 2 Hrvata i 1 Mađar. 24. novembra, dan pre sazivanja Velike narodne skupštine u Novom Sadu, održan je Veliki narodni zbor u Rumi na kome je proglašeno prisajedinjenje Srema Kraljevini Srbiji.

Pored odluke o prisajedinjenju Kraljevini Srbiji, Velika narodna skupština u Novom Sadu je takođe donela odluku o formiranju pokrajinske vlade (narodne uprave) i pokrajinske skupštine (velikog narodnog saveta) za Banat, Bačku i Baranju. Za predsednika narodne uprave izabran je dr Jovan Lalošević, a za predsednika velikog narodnog saveta dr Slavko Miletić. Narodna uprava za Banat, Bačku i Baranju bila je aktivna sve do 11. marta 1919. godine, kada je održala svoju poslednju sednicu.

1. Decembra 1918, proglašeno je ujedinjenje Kraljevine Srbije (u čijem sastavu su tada bili Banat, Bačka i Baranja, kao i Srem) sa Državom Slovenaca, Hrvata i Srba i formiranje nove jedinstvene države pod nazivom Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca, kasnije poznate kao Kraljevina Jugoslavija, a 1919. godine je novo kraljevstvo (sa teritorijom današnje Vojvodine u svom sastavu) i međunarodno priznato. Mirovnim ugovorima u Versaju (1919. godine) i Trijanonu (1920. godine) određene su granice nove države prema Rumuniji i Mađarskoj. Prema ovim mirovnim ugovorima, teritorija Banata podeljena je između Kraljevstva SHS, Rumunije i Mađarske, dok je teritorija Bačke i Baranje podeljena između Kraljevstva SHS i Mađarske. Zbog neslaganja sa odlukom mirovne konferencije prema kojoj su severni delovi Baranje i Bačke pripali Mađarskoj, deo stanovništva ovih teritorija proglasio je stvaranje kratkotrajne Baranjsko-Bajske republike, za čijeg je predsednika izabran Petar Dobrović.

Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca bilo je u početku podeljeno na okruge i županije, a okružni centri na području Vojvodine bili su Novi Sad (Bačka i Baranja), Veliki Bečkerek (Banat) i Vukovar (Srem). Od 1922. godine, zemlja se administrativno delila na oblasti, a na području Vojvodine bile su sledeće oblasti: Bačka oblast sa sedištem u Novom Sadu (zapadni deo Bačke i Baranja), Sremska oblast sa sedištem u Vukovaru (Srem), Beogradska oblast sa sedištem u Beogradu (Grad Beograd, deo Šumadije, zapadni deo Banata i istočni deo Bačke) i Podunavska oblast sa sedištem u Smederevu (deo Šumadije i istočni deo Banata). Od 1929. godine, zemlja je podeljena na banovine (pokrajine), a područje Vojvodine je uglavnom pripalo Dunavskoj banovini sa sedištem u Novom Sadu, koja je obuhvatala Bačku, Baranju, veći deo Banata i Srema, kao i deo Šumadije i Braničeva. Gradovi Zemun i Pančevo nisu bili u sastavu Dunavske banovine, već su pripadali zasebnoj Upravi Grada Beograda. Kada je formirana Banovina Hrvatska 1939. godine, šidski i iločki srez su izdvojeni iz Dunavske banovine i priključeni Banovini Hrvatskoj. Etnički sastav Dunavske banovine bio je sledeći: Srbi i Hrvati (56,9%), Mađari (18,2%), Nemci (16,3%) i drugi.

Između dva svetska rata, na području Vojvodine delovao je politički pokret koji je zagovarao političku i ekonomsku autonomiju Vojvodine. Ovaj pokret su predvodili vojvođanski Srbi, a istaknuti predstavnici pokreta bili su Duda Bošković i Joca Lalošević. Ideju autonomne Vojvodine takođe će prihvatiti i Komunistička Partija Jugoslavije, koja će je i realizovati posle Drugog svetskog rata.

Do 1848. godine habsburška Ugarska bila je potpuno feudalna teritorija u kojoj su vlastelini i plemići bili jedini vlasnici zemlje, zapovedali i sudili. Tadašnja aristokratija u Ugarskoj govorila je u kući nemački, a u inostranstvu francuski, smatrajući narodne jezike, pa i sam mađarski, "paorskim". Posle francuske revolucije, počela je u krugovima mađarske aristokratije sazrevati misao da bi mađarski jezik trebalo uvesti kao službeni jezik i to ne samo na području takozvane uže Ugarske, nego ga nametnuti kao zvanični jezik i u Hrvatskoj. Trebalo je preko mađarskog jezika afirmisati ne samo nacionalnu, nego i državnu misao.

Kada je u februaru 1848. godine buknula revolucija u Parizu, ona je brzo odjeknula, proširujući se i po ostatku Evrope. Već 13. marta buknula je revolucija u Beču, a dva dana kasnije, 15. marta, i u Pešti. Mađari su već 17. marta formirali revolucionarnu vladu, na čelu sa grofom Lajošem Baćanjijem, u koju su ušli svi istaknuti mađarski nacionalni prvaci. Mađarski jezik uveden je tada kao službeni u sve uprave u Ugarskoj, a hrvatski je dozvoljen samo u Hrvatskoj, i to samo u lokalnoj samoupravi.

3. aprila, delegacija vojvođanskih Srba krenula je u Požun, da novoj mađarskoj vladi dostavi zahteve Srba za ravnopravnim položajem u Ugarskoj. 9. aprila, srpska delegacija sastala se sa Lajošem Košutom, a ovaj susret smatra se presudnim za tadašnje pogoršanje srpsko-mađarskih odnosa. Košut je tada rekao srpskoj delegaciji da u Ugarskoj postoji samo jedan politički narod, mađarski, i da su svi ostali stanovnici zemlje članovi ovog političkog naroda. Ako bi, mislio je on, u političkom smislu priznali Srbe za narod, onda bi oni trebalo da imaju i svoju vladu. Kada je na ovo član srpske delegacije, Đorđe Stratimirović, odgovorio da se Srbi nikako ne mogu zadovoljiti shvatanjem da u Ugarskoj postoji samo jedan narod, i da će Srbi, ako im se ne priznaju prava, morati da traže ovo priznanje na drugom mestu, Košut je rekao da ova izjava znači isto što i veleizdaja, te je ljutito izjavio da sada samo mač može rešavati spor između Srba i Mađara, na šta je Stratimirović odgovorio da Srbin nikad nije bio kukavica.

Posle neuspelih pregovora, došlo je do nemira u vojvođanskim gradovima, kojom prilikom su Srbi spalili matične knjige vođene na mađarskom jeziku. Što je mađarska vlada bila nepopustljivija prema umerenim srpskim zahtevima, to su ovi zahtevi postajali radikalniji. U prvim srpskim zahtevima ne spominju se ni vojvoda ni vojvodina ni autonomija, ali će to veoma brzo postati glavne tačke srpskih zahteva. Mitropolit Rajačić sazvao je za 1. maj Veliku narodnu skupštinu u Sremskim Karlovcima (Majska skupština), na kojoj se skupilo oko 10-15.000 ljudi. Na skupštini je tada proglašena autonomna Srpska Vojvodina, koja se sastojala od Srema, Bačke, Banata i Baranje. Za vojvodu je izabran Stevan Šupljikac, Karlovačka mitropolija je uzdignuta na rang patrijaršije, a tadašnji mitropolit, Josif Rajačić, proglašen je za srpskog patrijarha. Izabran je narodni odbor kao privremena vlada Srpske Vojvodine. Odluke Majske skupštine potvrđene su kasnije od strane austrijskog dvora.

Mađarska vlada je ceo ovaj pokret srpskog naroda proglasila buntovničkim i rešila da ga slomi vojnički. Srbi su pružili energičan otpor i u današnjoj Vojvodini je besneo pravi rat. Vojvođanskim Srbima došli su u pomoć dobrovoljci iz Kneževine Srbije, na čelu sa vojvodom Stevanom Knićaninom. Nepopustljivost mađarske vlade iskoristilo je srpsko vođstvo, na čelu sa patrijarhom Rajačićem. Kad je austrijski car proglasio Mađare za buntovnike, srpske trupe iz Vojvodine uključile su se u carsku vojsku i učestvovale su u gušenju revolucije u Ugarskoj.

Vojska Srpske Vojvodine kontrolisala je u početku Srem, kao i južne delove Banata i Bačke, da bi u toku ofanzive u januaru 1849. godine pod svoju kontrolu stavila veći deo teritorije proklamovanih granica Srpske Vojvodine, sa izuzetkom Subotice i Baranje. Pod kontrolom vojske Srpske Vojvodine bio je tada i centralni Banat sa gradom Temišvarom, koji se nije nalazio u okviru proklamovanih granica Srpske Vojvodine. Administrativni centar Srpske Vojvodine bili su, u početku, Sremski Karlovci, da bi upravno sedište kasnije bilo premešteno u Zemun, Veliki Bečkerek i Temišvar.

Posle poraza mađarske revolucije, odlukom austrijskog cara, u novembru 1849. godine, formirana je jedna zasebna austrijska pokrajina nazvana Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat (Wojwodschaft Serbien und Tamisch Banat), koja se sastojala od delova Banata, Bačke i Srema. Pokrajinom je upravljao austrijski guverner, čije se sedište nalazilo u Temišvaru, a titula vojvode je pripadala austrijskom caru. Službeni jezici Vojvodstva Srbije bili su nemački i ilirski (srpski).

Za razliku od Srpske Vojvodine proglašene 1848. godine, Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat nije obuhvatalo južne delove Srema, Banata i Bačke, naseljene brojnim srpskim stanovništvom, koji su ostavljeni u sastavu vojne granice, a pokrajini su priključeni istočni delovi Banata naseljeni rumunskim stanovništvom, tako da je stanovništvo ove pokrajine bilo mešovitog sastava. Srbi su bili nezadovoljni ovakvim Vojvodstvom, a naročito su bili pogođeni patrijarh Josif Rajačić i konzervativni krugovi zajedno sa svojom politikom oslonca na Beč, te je njihov ugled naglo opadao.

Lokalni organi bili su u svemu potčinjeni Ministru unutrašnjih poslova u Beču. Svi viši činovnici bili su Nemci ili ponemčeni Česi. Srbi su u administraciji imali više činovnika nego ranije, ali njihovo učešće nije bilo onoliko koliko su želeli. Od 1849. godine, porez plaćaju svi, a postoji i jednakost pred sudovima, feudalni aparat je zamenjen građansko-administrativnim. Započinje industrijalizacija, a vladaju načela slobodne privrede.

Pokrajina Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat je ukinuta 1860. godine a veći deo njene teritorije (Banat i Bačka) je priključen habsburškoj Ugarskoj, sa izuzetkom Srema koji je priključen Kraljevini Slavoniji. Srbi i Rumuni sa teritorije vojvodstva protivili su se tada ukidanju pokrajine, dok su Nemci i Mađari podržali njeno ukidanje

Posle Karlovačkog (1699) i Požarevačkog mira (1718), celokupna teritorija današnje Vojvodine dolazi pod austrijsku (habsburšku) vlast. Granicom iz 1699. godine, habzburzima je pripala Bačka i severozapadni deo Srema, dok su Banat i jugoistočni Srem ostali pod otomanskom upravom do 1718. godine, kada i oni dolaze pod austrijsku upravu. Veći deo Srema i delovi Bačke uključeni su tada u vojnu granicu (uključujući slavonsku, podunavsku i potisku sekciju vojne granice), a drugi delovi su došli pod civilnu (županijsku) vlast u okviru habsburške Ugarske. Za razliku od teritorija pod civilnom upravom, vojnom granicom upravljalo se direktno iz Beča.

Banat (poznat u ovo doba kao Tamiški Banat) je bio zasebna austrijska pokrajina između 1718. i 1778. godine. Pokrajina je bila pod vojnom upravom do 1751. godine, kada je u severnim delovima Tamiškog Banata uspostavljena civilna administracija, dok se južni delovi izdvajaju iz pokrajine i priključuju vojnoj granici (Banatska vojna granica). Posle ukidanja ove pokrajine severni delovi Banata postaju deo habsburške Ugarske, dok južni delovi ostaju u sastavu vojne granice do njenog ukidanja 1873. godine. Od 1744. godine, severni delovi Srema dolaze pod civilnu upravu i postaju deo habsburške pokrajine poznate kao Kraljevina Slavonija, u kojoj je po podacima iz 1790. godine živelo 46,8% Srba, 45,7% Hrvata, 6,8% Mađara i 0,7% Nemaca. Jugoistočni delovi Srema ostaju u sastavu vojne granice do 1882. godine. Veći deo vojne granice u Bačkoj ukida se i stavlja pod civilnu upravu 1750. godine, a u sastavu vojne granice ostaje jedino jugoistočni deo Bačke, poznat kao Šajkaška. Da bi umanjile nezadovoljstvo Srba zbog ukidanja Tamiškog Banata i dela vojne granice, austrijske vlasti formiraju u bačkom i banatskom potisju dva autonomna distrikta kao oblike lokalne srpske autonomije: Potiski krunski dištrikt sa sedištem u Bečeju, koji je postojao od 1751. do 1848. godine i Velikokikindski privilegovani dištrikt sa sedištem u Velikoj Kikindi, koji je postojao od 1774. do 1876. godine.

Iz ovog perioda su poznate i dve velike seobe Srba u Austrijsku carevinu (1690. i 1739. godine), kojima je pojačana brojnost srpskog stanovništva na području Vojvodine. Srbi su tada priznati za jednu od nacija Habsburške monarhije (Natio Rasciana) i priznato im je pravo na jedno posebno vojvodstvo, odnosno teritorijalnu autonomiju. Ovo pravo je, međutim, ostvareno tek u revoluciji 1848-1849. godine.

Za vreme austrijske uprave, Srbi sa područja Vojvodine su ostvarili crkvenu samostalnost u okviru Karlovačke mitropolije, koja je 1848. godine uzdignuta u rang patrijaršije. Jurisdikcija mitropolije je zahvatala područje od Jadranskog mora do Bukovine i od Dunava i Save do Gornje Ugarske, a karlovački mitropolit je imao crkvenu vlast nad pravoslavnim Srbima, Rumunima, Grcima i Cincarima, koji su živeli u granicama Habsburške monarhije.

Tokom Rakocijevog ustanka (između 1703. i 1711. godine), Vojvodina je bila poprište krvavog rata između mađarskih ustanika i Srba, koji su se borili na strani Habsburške monarhije. U ovom ratu su naročito stradali Srbi u Bačkoj. Rakocijevi ustanici su spaljivali srpska sela, a Srbe terali u progonstvo. Darvaš, glavni zapovednik vojnih odreda koji su se borili protiv Srba u Bačkoj, je zapisao: "Sva velika mesta Rascije i s ove i s one strane Dunava i Tise popalili smo". Procenjuje se da su rakocijevi ustanici tada ubili oko 100.000 Srba.

Tokom austrijske vladavine, na teritoriju Vojvodine su se, pored Srba, naselili i mnogi kolonisti, najviše Nemci i Mađari, ali takođe i Slovaci, Hrvati, Rusini, Rumuni i drugi. Zbog ove kolonizacije Srbi su izgubili apsolutnu etničku većinu na ovom području, a Vojvodina je postala jedno od etnički najmešovitijih regiona Evrope. Međutim, bilo je i odseljavanja iz Vojvodine; posle ukidanja potisko-pomoriške vojne granice, Srbi iz bačkog Potisja su se 1752. godine odselili u Rusiju (uglavnom na područje Nove Srbije i Slavenosrbije), a na područje Potisja se doseljavaju Mađari. Naročito mnogo Mađara se doselilo posle 1867. godine, kada je Ugarska dobila autonomiju u okviru Habzburškog carstva. Srbi su, međutim, i dalje ostali pojedinačno najbrojnija etnička grupa u Vojvodini, sve do druge polovine dvadesetog veka, kada su ponovo postali apsolutna većina.

Između šesnaestog i devetnaestog veka, Vojvodina je bila kulturno središte srpskog naroda. Posebno značajni kulturni centri bili su Sremski Karlovci, Novi Sad i fruškogorski manastiri. U prvoj polovini devetnaestog veka Novi Sad je bio najveći srpski grad (Oko 1820. godine, Novi Sad je imao oko 20.000 stanovnika, od kojih su dve trećine bili Srbi, a današnji najveći srpski grad, Beograd, nije dostigao približan broj stanovnika pre 1853. godine).

Posle Mohačke bitke (1526. godine) i pada Banata (1552. godine), celokupna teritorija današnje Vojvodine, koja je do tada bila pod ugarskom upravom, potpada pod otomansku vlast. Srem je pod direktnom otomanskom upravom od 1526. godine (uključujući i period vazalnog Sremskog vojvodstva od 1527. do 1530. godine), dok se Bačka nalazi pod direktnom otomanskom upravom od 1541-1545. godine, a Banat od 1552-1556. godine.

Banat je u ime Otomanske imperije osvojio muslimanski Srbin Mehmed paša Sokolović, a u njegovoj vojsci bilo je tada 8.000 janičara i 100.000 akindžija, među kojima i 20.000 Srba. Uoči pohoda, Mehmed paša Sokolović je izdao proglas Srbima u Banatu, napisan ćirilicom na srpskom jeziku, kojim je Srbima obećao povlastice, znatna oslobođenja od nameta i poreza i punu zaštitu imovine i života.

Tokom otomanskog osvajanja i uspostave otomanske vlasti mađarsko i katoličko slovensko (šokačko) stanovništvo se uglavnom iselilo sa ovih prostora. Tokom otomanske vladavine, veći deo stanovništva Vojvodine činili su Srbi, koji su pretežno živeli u selima, dok je gradove nastanjivalo etnički i verski mešovito stanovništvo, koje je uključivalo Srbe, muslimane (Turci, islamizovani Srbi, Arapi), Rome, Grke, Cincare, Jevreje, itd. Severne delove regiona (okolinu Subotice) nastanjivali su Bunjevci, koji su se, posle Mohačke bitke, u nekoliko faza nastanjivali na ovom području. Neki islamizovani Srbi bili su, tokom otomanske uprave, i na visokim administrativnim položajima, kao na primer beg Malković, koji je bio prvi otomanski upravitelj Bečkereka ili Hasan paša Predojević, koji je bio upravitelj Segedinskog sandžaka 1592. godine.

Posle obnove Pećke patrijaršije 1557. godine, koje je izdejstvovao Mehmed paša Sokolović, pravoslavni Srbi sa područja Vojvodine došli su pod njenu jurisdikciju, a poglavar patrijaršije imao je tada titulu "patrijarha Srba, Bugara, pomorskih i severnih strana". Sedišta pravoslavnih episkopija organizovanih na području današnje Vojvodine nalazila su se tada u Krušedolu (Srem), zatim Segedinu (Bačka), kao i tri sedišta episkopija na području Banata, u Vršcu, Bečkereku i Temišvaru.

Neki gradovi Vojvodine imali su u otomanskom periodu većinsko srpsko stanovništvo, neki većinsko muslimansko, a neki stanovništvo mešovitog sastava. Po podacima iz 1545. godine, najveći grad u Otomanskoj imperiji sa većinskim srpskim stanovništvom bili su Sremski Karlovci, koji su tada imali 547 hrišćanskih domova. Važno muslimansko naselje bila je Sremska Mitrovica, u kojoj je po podacima iz 1572. godine bilo 598 muslimanskih i 18 hrišćanskih domova. U to vreme u Mitrovici se nalazilo 17 džamija i nijedna hrišćanska crkva. Bečkerek (današnji Zrenjanin) bio je tada jedno od najznačajnijih naselja u Banatu, a zbog zasluga koje su mu lokalni bečkerečki Srbi učinili prilikom osvajanja Banata, Mehmed paša Sokolović pretvorio je ovaj grad u svoju zadužbinu (vakuf), a njegove stanovnike oslobodio od svih vojnih nameta. U gradu Somboru bilo je u otomansko doba 14 muslimanskih bogomolja, od kojih su pet bile džamije, a ostale mahalski mesdžidi.

U svim naseljima mogle su se videti džamije, a u značajnijim gradovima su se nalazile zgrade sedišta vlasti, kupatila, turske škole i druge javne zgrade, dok su se u glavnoj ulici (čaršiji) nalazile glavne trgovačke i zanatske radnje.

Otomansko carstvo bilo je podeljeno na provincije (pašaluke), koje su se delile u manje upravne jedinice - sandžake. Na teritoriji Banata postojala je turska provincija pod imenom Temišvarski pašaluk, dok su se na teritoriji Srema i Bačke nalazili Sremski sandžak i Segedinski sandžak. Oba sandžaka su u početku bila u sastavu Budimskog pašaluka, da bi Segedinski sandžak kasnije bio uključen u Jegarski pašaluk. U drugoj polovini 16. veka, istočni deo Banata je, za kratko vreme, bio pod upravom vazalne otomanske kneževine Transilvanije, koja je na ovom području organizovala administrativnu pokrajinu poznatu kao Lugoški i karansebeški Banat.

Srbi u Banatu su podigli veliki ustanak protiv turske vlasti 1594. godine, a carevina im se osvetila spaljivanjem moštiju Svetog Save – najveće srpske relikvije, koju su poštovali čak i muslimani srpskog porekla. Ovo je bio jedan od najvećih ustanaka u srpskoj istoriji, a svakako najveći pre Prvog srpskog ustanka koji je predvodio Karađorđe.

Posle austrijskog osvajanja Vojvodine, gotovo celokupno muslimansko stanovništvo se iselilo sa ovih prostora, a neki od njih su se posle toga naselili u Bosni i Hercegovini, uglavnom u njenim severnim delovima i dolini reke Bosne, gde su bili poznati kao "Unđurovci" (izbeglice iz Ugarske). Njihova znatnija naselja imala su urije (opštinske utrine), kao u Vojvodini. Austrijanci su na području Vojvodine uništili i gotovo sve tragove islamske kulture, a prva džamija u Vojvodini nakon austrijskog osvajanja sagrađena je tek 2008. godine u Subotici, posle gotovo 3. veka.

Kraljevina Ugarska osvaja područje današnje Vojvodine između desetog i dvanaestog veka. Bačka se nalazi pod ugarskom vlašću od desetog veka, posle ugarske pobede nad vojvodom Salanom, dok se u Banatu i Sremu smenjuju ugarska, bugarska i vizantijska vlast. U Banatu se ugarska vlast ustaljuje u jedanaestom veku, posle poraza vojvode Ahtuma, a u Sremu u dvanaestom veku, kada ga Ugarska osvaja od Vizantije.

Stanovništvo srednjovekovne Ugarske bilo je etnički mešovito i uključivalo je Mađare, Slovene, Kumane, Sase, Sekelje, Jase, Vlahe, itd. Mađari su u početku činili vladajući sloj ugarskog društva, dok su kmetovi bili uglavnom Sloveni.

U trinaestom veku, na području današnje Vojvodine nalazile su se sledeće ugarske županije: sremska i vukovska (u Sremu), bačka i bodroška (u Bačkoj), kao i kovinska, krašovska, tamiška i čanadska (u Banatu).

Iako su Srbi na teritoriji Vojvodine bili deo starosedelačkog slovenskog stanovništva (posebno u Sremu), veći broj Srba počinje da se naseljava na ovo područje počevši od četrnaestog veka. Neposredno pred otomansko osvajanje ovih prostora, Srbi su činili znatan deo stanovništva današnje Vojvodine.

U prvoj polovini petnaestog veka, neki gradovi i mesta na teritoriji današnje Vojvodine (i panonskog dela Beograda) bili su u posedu srpskih despota Stefana Lazarevića i Đurđa Brankovića. U posedu Stefana Lazarevića bila su sledeća mesta: Zemun, Slankamen (danas Stari Slankamen), Kupinik (danas Kupinovo), Mitrovica (danas Sremska Mitrovica), Bečej (danas Novi Bečej), Veliki Bečkerek (danas Zrenjanin) i Apatin. Ova mesta su takođe bila u posedu Đurđa Brankovića, koji je, pored navedenih gradova, u posedu imao i sledeća mesta: Stari Bečej (danas Bečej), Kulpin, Čurug, Sveti Petar, Perlek, Peser, Petrovo Selo (danas Bačko Petrovo Selo), Arač, Vršac, itd

posle otomanskog osvajanja Srbije (1459. godine), srpski despoti su nastavili da vladaju na teritoriji današnje Vojvodine (uglavnom u Sremu), tada pod upravom Ugarske, kao vazali ugarskih kraljeva. Rezidencija srpskih despota nalazila se u gradu Kupiniku (današnje Kupinovo) u Sremu, a ostala važna mesta u njihovom posedu su uključivala Slankamen, Berkasovo, Bečkerek, itd. Imena srpskih despota u Sremu su sledeća: Vuk Grgurević (1471-1485), Đorđe Branković (1486-1496), Jovan Branković (1496-1502), Ivaniš Berislav (1504-1514) i Stevan Berislav (1520-1535). Poslednji titularni despoti Srbije, Radič Božić (1527-1528) i Pavle Bakić (1537) nisu vladali na teritoriji današnje Vojvodine, već su imali posede na teritoriji današnje Rumunije i Mađarske. Prema narodnoj tradiciji, (nezvanični) srpski despot bio je i Stefan Štiljanović (1537-1540), čija se rezidencija nalazila u gradu Moroviću u Sremu. Činjenica da su despoti Srbije vladali prostorom današnje Vojvodine, kao i prisustvo većinskog srpskog stanovništva na ovom području, razlog su što se u mnogim istorijskim izvorima i mapama nastalim između petnaestog i osamnaestog veka teritorija današnje Vojvodine pominje pod imenom Rascija (Raška, Srbija) i Mala Raška (Mala Srbija).

Među ovom slovenskom masom nalazili su se u najvećem broju preci današnjih Srba, koji su, koristeći slabost Vizantije, do 8. veka postepeno naselili Balkansko poluostrvo. Na području današnje Vojvodine živela su Slovenska plemena Bodrići (Bodriči), Severani, Braničevci i Timočani. U Topografiji Ugarske (Topographia Magni regni Hungarie) iz 1750. godine kaže se da su Bodrići po mišljenju nekih nazvani kasnije Srbi (Serbulijani, Serbli i Serblii). Srpski istoričar Konstantin Nikolajević ih smatra srpskim plemenom i navodi da su još 552. godine «Srblji-Bodrice i Slovenci» opustošili Ilirik «ugovorivši sa Gepidima slobodan prolaz kroz njihovu zemlju i prevoz preko Dunava».

U 9. veku, posle propasti Avara, javljaju se i prvi oblici slovenske državnosti na ovom području. Prve slovenske države koje su upravljale teritorijom današnje Vojvodine bile su Bugarsko carstvo, Velika Moravska i Ljudevitova Panonska Kneževina. Za vreme bugarske uprave (9. vek), bugarski vojvoda Salan je vladao na teritoriji Bačke, a sedište njegovog vojvodstva je bio grad Titel. Drugi bugarski vojvoda, koji je vladao Banatom, zvao se Glad. Gladov potomak je bio banatski vojvoda Ahtum, poslednji vladar koji se suprotstavio uspostavljanju neposredne vlasti Ugarskog kraljevstva u 11. veku. Ahtum je bio pravoslavni hrišćanin.

U jedanaestom veku, na teritoriji Srema je vladao Sermon, vazal makedonskog (bugarskog) cara Samuila. Sermon je kovao svoje zlatnike na području današnje Sremske Mitrovice. Pošto je Samuilovo carstvo poraženo od Vizantije, Sermon biva uhvaćen i ubijen, jer se nije hteo pokoriti novoj vlasti. Za vreme vizantijske uprave na teritoriji Srema je postojala vizantijska pokrajina nazvana Tema Sirmijum.

Seobe naroda [uredi]

U trećem veku, germanski Goti i iranski Sarmati isteruju Rimljane sa teritorije Banata i naseljavaju se na tom području. Od sarmatskih plemena koja su stanovala na ovom području, poznati su Jazigi, Roksolani i Limigani. Oko 370. godine, Goti su pokorili Jazige, kojima se kasnije, u vreme hunskog osvajanja, gubi svaki trag.

Pošto su 375. godine upali u Evropu, Huni osvajaju gotsku državu i zauzimaju Banat, stavljajući pod svoju vlast plemena Gota i Sarmata. Spasavajući se pred Hunima, jedan deo Gota, do tada naseljenih po severnom Banatu, probio se preko Dunava i naselio u Trakiji. Na prelasku iz 4. u 5. vek, Goti kontrolišu Sirmijum, koji se 426. godine ponovo našao u rukama Istočnog rimskog carstva (Vizantije). U jednom od svojih pohoda, Huni uništavaju i spaljuju Sirmijum 446. godine.

Posle smrti hunskog vođe Atile, antihunska koalicija germanskih naroda predvođena Gepidima i njihovim kraljem Ardorihom, u odlučujućoj bici na reci Nedao u južnom Banatu srušila je moć hunske države. Preživeli hunski ratnici našli su tada spas u bekstvu prema obalama Crnog mora. Posle pobede nad Hunima, Gepidi na ovom području uspostavljaju svoju državu koja je u početku obuhvatala Banat i Transilvaniju, a kasnije takođe Bačku i Srem. Posle propasti Huna, Sirmijum i Srem su ponovo pod vlašću Vizantije, ali kasnije prelaze u ruke Istočnih Gota i Gepida. Za vreme vizantijske uprave, na teritoriji Srema je postojala vizantijska pokrajina Panonija, čiji je administrativni centar bio Sirmijum. Pod gepidskim kraljevima Thraustilom i Kunimundom, Sirmijum je bio središte gepidske države, a kralj Kunimund je u njemu kovao zlatnike.

557. godine, u Panonskoj niziji se pojavljuju Avari, koji su u savezu sa Langobardima porazili Gepide. Pošto su Langobardi napustili svoju zemlju i otišli u Italiju, Avari zauzimaju i teritorije koje su do tada držali Langobardi. Posle poraza Gepida, Sirmijum ponovo kontrolišu Vizantinci, ali ga osvajaju Avari 582. godine. Sledeće, 583. godine, u Sirmijumu izbija požar koji uništava grad. Posle toga, na području Srema pominje se bugarski poglavar Kuver, koji je vladao Sremom kao avarski vazal u 7. veku, dok se u 8. veku pominje avarski plemić Buta-ul, koji vlada Banatom i Bačkom. 796. godine, Franci nanose konačan poraz Avarima, kada je Pipin, sin franačkog vladara Karla Velikog, prodro do avarske prestonice na Tisi i uspeo da savlada otpor Avara i zapleni neprocenjivo avarsko blago, koje su oni dovlačili sa svojih pljačkaških pohoda.

Rimska uprava [uredi]

Rimljani su ovladali delom teritorije današnje Vojvodine (Sremom) u prvom veku pre nove ere, dok su Banat zauzeli u 2. veku, posle pobede nad Dačanima. Srem je pripao rimskoj provinciji Panoniji, a Banat provinciji Dakiji. Bačka se nije nalazila u sastavu Rimskog carstva, a u njoj je od 1. veka stanovao sarmatski (iranski) narod poznat kao Jazigi.Šeste godine posle Hrista, ilirska plemena sa ovog područja su podigla veliki ustanak protiv rimske vlasti. Vođe ovog ustanka bili su Baton i Pines. Borba je trajala tri godine i Iliri su na kraju savladani.Sirmijum (današnja Sremska Mitrovica) je bio veoma važan rimski grad. Bio je to ekonomski centar rimske pokrajine Panonije i jedan od četiri glavna grada Rimskog carstva. U Sirmijumu ili njegovoj okolini rođeno je šest rimskih careva: Decije Trajan (249-251), Aurelijan (270-275), Prob (276-282), Maksimilijan Herkulije (285-310), Konstancije II (337-361) i Gracijan (367-383). Ovi carevi su najverovatnije po poreklu bili romanizovani Iliri.

Ruševine carske palate Sirmijuma u Sremskoj Mitrovici

Od 103. godine, Srem je deo nove rimske provincije nazvane Donja Panonija, a od 296. godine deo provincije Panonija Sekunda (Panonija Druga). Panonija Sekunda je bila deo većih rimskih administrativnih jedinica poznatih kao Panonska dijeceza i Prefektura Ilirik, a svim ovim teritorijama upravljalo se iz Sirmijuma.Pored Sirmijuma (Sirmium), u Sremu su postojali i drugi rimski gradovi, kao: Taurunum (Zemun), Burgenae (Novi Banovci), Rittium (Surduk), Acumincum (Stari Slankamen), Ad Herculae (Čortanovci), Cusum (Petrovaradin), Malata (Banoštor), Bononia (Banoštor ili Beočin), Bassiana (Donji Petrovci), Graio (Sremska Rača), itd. Na području Bačke nalazio se rimski Onagrinum (Begeč).